Elektron kutubxona

#Tildan_saboqlar

Hamza Hakimzoda Niyoziy Xo‘jaelidan yaqin do‘sti Bo‘ronboyga 1922-yil 18-sentabir sanasi bilan yozgan bir xatida "ag‘lamoq" (yig‘lamoq) so‘zini ikki marta qo‘llaydi:
1) "Qonlar ag‘lasaq-da, ne?" (Qon yig‘laganimizdan nima foyda);
2) "...sizni-da ag‘laturg‘a so‘z beraman".

Xuddi shu xatda "sog‘noq" so‘zini ham ishlatadi:
"Yozuvg‘a yo‘l bermay, ko‘z go‘rkovlarin to‘suqlag‘on ayriliq, sog‘noq yoshlaringiz uchun necha ming yillar o‘pkalar edingiz".

(Misollar Nabijon Boqiyning "Qizil toshbo‘ron" kitobidan {Yangi asr avlodi, 2022, 161-162-betlar} olindi.)

Afsus, "ag‘lamoq" so‘zi ham, "sog‘noq" so‘zi ham tilimizdan chiqib ketgan. Unutildi. Bugun tushunmaymiz hatto.

Ammo turklar bu so‘zlarni juda faol ishlatishadi.
1. "Ag‘lamoq" yig‘lamoq demakdir. Bundan chiqadi, narigi asr boshlarigacha o‘zbek tilida ikkala shakl ham qo‘llangan, keyin bizda faqat "yig‘lamoq" shakli, turklarda "ag‘lamoq" shakli qolgan.
2. "Sog‘noq" so‘ziga kelsak, "tomchilash" ma’nosini beradi. Yomg‘ir rosmana yog‘sa, "yomg‘ir yog‘yapti" deymiz, tomchilay boshlasa, "yomg‘ir tomchilayapti" yoki "yomg‘ir tashlayapti" deymiz. Yomg‘irning mana shu turini bugun turklar "sog‘noq" ("sag‘nak", "sag‘anak") deyishadi. Hamza Hakimzoda xatida ko‘zyoshini tomchilayotgan yomg‘irga o‘xshatgan ya’ni.

Bugun agar kimdir toza turkona bo‘lmish "ag‘lamoq", "sog‘noq" so‘zlarini birdan ishlatib qolsa, yarim tili o‘rischa bo‘lib ketgan bir vatandosh darhol unga nayza o‘qtalmasin, "Turkcha so‘z qo‘llabsizmi?!" deb malomat qilmasin, chunki o‘sha kimdir yaqin zamonlargacha o‘z tilimizda ishlatib kelingan, lekin bugun unutilgan so‘zlarni bizlarga shunchaki eslatishga, qaytadan muomalaga kiritishga urinayotgan bo‘ladi, xolos. Shu.

- Nurulloh Muhammad Raufxon

📚@e_kutubxona

🌐 O‘zbek adabiyoti
📓 "Chayon yili"
✍ Uchqun Nazarov
⚙ Roman
⚖ 10,3 MB
🔎 PDF
📄 240 sahifa

📚@e_kutubxona

#Keltirma

Sof adabiy tilda so‘zlashish

📚@e_kutubxona

Maxsus loyiha: Kitob almashamiz

Bu yerda:
Kitob sotishingiz, sotib olishingiz, bepul berishingiz, almashtirishingiz yoki almashib o‘qishingiz mumkin.

"Fahm ilmidan saboqlar" turkumidan

📚@e_kutubxona

So‘rovnoma

Siz uchun jahon adabiyotidagi eng yaxshi 5 ta kitob qaysi?

27.10.2024

📚@e_kutubxona

"Jo‘nash vaqti yaqin, umrdan oz qoldi, xalq esa bundan g‘ofil".

📚@e_kutubxona

#Koʻrilma

"Bo‘ylab" turkumidan

25.10.2024

📚@e_kutubxona

Ahmad Yassaviy bilan Mashrabning she’rlari aslida bu ikkalasi tomonidan yozilmagani aytiladi.

Bunga sabablar:

1. Ikkalasining qo‘lyozmasi bilan yoki ulardan yozib olganlarning qo‘lyozmasi bilan aniq bir nusxa yetib kelmagan.

2. Yassaviy bilan zamondosh yoki hatto u zotdan bir necha asr keyinroq yashagan kishilarning she’rlarini o‘qisangiz, Yassaviyniki deyiladigan she’rlardan ancha qiyinroq so‘zlar ishlatilgan, eskicharoq, arabiy-eski turkiy va forsiy tillar aralashgan shaklda bo‘lgan. Qolaversa, Yassaviyniki deyiladigan ko‘p she’rlarda vazn ham aruz emas, barmoq. Tilning o‘ta oddiyligi va vaznning soddaligi bu she’rlar ko‘proq folklor asarlar ekaniga dalolat  qiladi.

3. Mashrab taxallusi bilan she’r yozgan 30 dan ortiq shoirlar bo‘lgan, ulardan biri Nodiraning o‘g‘li Muhammad Amin (edi shekilli ismi). Mashrabga tegishli deyiladigan she’rlarning vazn, lug‘at va boshqa uslublaridagi o‘ta katta farqlar bular bir odam tomonidan yozilmaganini ko‘rsatib turadi.
Yassaviyniki deyiladigan she’rlarda ham shunday.

4. Ikkala zotga nisbat beriladigan she’rlarda ham ularning tarjimai hollariga nomunosib gaplar, ba’zida kufr so‘zlar bor.

Va umuman, islomda biror asar bir kishiga nisbat berilishi uchun o‘sha odamdan yo og‘zaki sahih sanad - ishonchli odamlar zanjiri bilan yoki imzolangan va muddati va xattot ma’lumotlari yozilgan qo‘lyozma orqali yetib kelishi shart. Bu ikkala zotga tegishli deyiladigan asarlar shu yo‘l bilan ularga nisbati isbotlanmagan.

Endi tasavvuf qismiga kelsak, tasavvuf diniy olimlar emas, adabiyot ahli - shoirlar qo‘liga ko‘chgach, ilmiyligini yo‘qotib, boshqa dinlar fikrlari aralashib ketgan bo‘tqaga aylangan.
Shuning uchun tasavvufni ilmiy o‘rganmoqchi bo‘lgan odam shar’iy ilmlarni egallagan olimlar kitoblariga murojaat qilishi kerak.

- Mahmud Usmon

📚@e_kutubxona